De zoötechnische aspecten van loopstallen voor paarden
1.6 Van literatuur naar praktijk
1.6.1 Van literatuur...
Alles op een rij - Er is tot nu toe weinig onderzoek gedaan naar huisvesting voor paarden. Toch staan handboeken voor de paardenhouderij vol met aanbevelingen voor het bouwen van stallen. Dit zijn dan ook veelal extrapolaties van resultaten van onderzoek naar huisvesting van andere landbouwhuisdieren, waarvan het paard in gebruiksdoel en levensverwachting aanzienlijk verschilt (Clarke 1987). Loopstallen lijken voor publicaties nog minder in trek dan individuele huisvesting. In slechts drie handboeken is er een stukje tekst aan gewijd (Maton 1976; Pirkelmann, Schäfer en Schulz 1976; Paardenhouderij praktisch bekeken 1986). Verder verschaffen alleen drie Duitse auteurs (Fleege 1990; Kurtz 1979; Piotrowski 1983, 1988) en het Proefbedrijf Paarden (1992, 1995, 1995) wat gegevens over het houden van paarden in loopstallen. De meest concrete literatuurgegevens staan hieronder nog eens op een rij.
- Het houden van paarden in loopstallen is natuurgetrouwer dan het individueel huisvesten, omdat de loopstal de paarden meer bewegingsvrijheid, en de mogelijkheid tot sociaal contact en verkennen van de omgeving biedt.
- Twee typen loopstallen worden onderscheiden: de open loopstal, waarbij de paarden beschikken over een open frontstal en een vrij toegankelijke uitloop, en de gesloten loopstal, een gesloten ruimte waarin de paarden als groep zijn gehuisvest.
- De oppervlakte per paard in een loopstal is gelijk aan de oppervlakte nodig voor een box.
- De stalvloer kan verhard of onverhard zijn; voor de bodem van de uitloop geldt hetzelfde.
- Stro is de beste bodembedekking in loopstallen; meestal onstaat in de loop van de stalperiode een dik stro-mestpakket, dat machinaal verwijderd wordt.
- In de open loopstal vindt ventilatie plaats via het open front; dit kan het best op het zuidoosten gericht zijn.
- De loopstal komt met name in aanmerking voor paarden waarmee niet intensief gewerkt wordt. De open loopstal is vooral geschikt voor robuuste paarden- en veredelde ponyrassen.
- De consequentie van groepshuisvesting is het ontstaan van een sociale rangorde tussen de dieren. Als deze eenmaal vastligt is er vrij weinig agressie tussen de dieren; wordt de hiërarchie echter verstoord door toevoeging van een nieuw dier aan de groep, dan kunnen er problemen ontstaan.
- De rangorde tussen de paarden beïnvloedt de voeropname; voor het verstrekken van ruw- en krachtvoer moet een systeem gezocht worden, dat ieder paard in zijn voerbehoefte laat voorzien, en dat voedernijd en het daarmee samenhangende risico van verwonding zo goed mogelijk voorkomt.
- Het voeren van ruwvoer kan in loopstallen gebeuren aan een voerhek, uit een ruif of uit een bak in de stal. Een andere manier is de voorraadsvoedering in een "rolruif", waarbij ruwvoer voor een aantal dagen tegelijk verstrekt wordt.
- Krachtvoer kan verstrekt worden uit voerbakken in de loopstal of aan het voerhek. Ook kunnen er voor dit doel voederstanden gemaakt worden, of zelfs een krachtvoerstation. Aan de rolruif kunnen ruw- en krachtvoerverstrekking gecombineerd worden.
- Veulens kunnen in de loopstal bijgevoerd worden door een deel te maken waar de merries geen toegang tot hebben.
- Als drinkplaats kunnen automatische drinkbakjes opgehangen worden.
- In een loopstal hebben de paarden meer en regelmatigere lichaamsbeweging, en meer contact met elkaar en elkaars uitscheidingsproducten dan in boxen of stands. Ook hebben ze een viezere, vochtigere (pot-!)stal. In een open loopstal krijgen de paarden meer frisse lucht dan in een gesloten loopstal, of een stal met binnenboxen of standen. Deze factoren kunnen een positieve of negatieve invloed hebben op de diergezondheid.
- De loopstal biedt voordelen voor eigenaar en verzorger: besparing van arbeid, tijd en geld.
Conclusie - Geen van de in de literatuur gedane beweringen over loopstallen voor paarden is wetenschappelijk onderbouwd. Het literatuuronderzoek is dan ook een aaneenschakeling van praktijkervaringen, speculaties en extrapolaties geworden. Dit maakt het onmogelijk conclusies te trekken over hoe geschikt de loopstal is voor het paard. De literatuur vermeldt zowel voordelen als nadelen van het huisvestingssysteem. Het gewicht van beide wordt niet geheel duidelijk, maar de balans lijkt naar de kant van de voordelen door te slaan.
1.6.2 ...naar praktijk
Bedrijfsbezoeken - Ook al kunnen er uit de literatuur geen harde conclusies getrokken worden, er blijkt wel uit op welke terreinen het houden in loopstallen verschilt van het individueel houden van paarden. Omdat het aantal gegevens summier en de auteurs niet altijd dezelfde mening toegedaan is, wordt het echter niet geheel duidelijk wat nu de meest gangbare of de beste manier is om paarden in loopstallen te huisvesten, te voeren en gezond te houden. Voor- en nadelen ervan, en problemen die er bij op kunnen treden worden genoemd; de vraag is in hoeverre deze in de praktijk aan de orde zijn. Er is maar één manier om daar achter te komen, en dat is door zo veel mogelijk praktijkervaringen met loopstallen voor paarden te inventariseren en met elkaar te vergelijken. Op bedrijfsbezoek dus!
Adressen - Van één bedrijf was uit artikelen in verschillende tijdschriften bekend dat het een loopstal heeft. Met dit bedrijf is telefonisch een afspraak voor een bezoek gemaakt. Op dit bedrijf zijn nog enkele adressen van paardenhouderijen met een loopstal opgedaan. Hiervan zijn er een aantal benaderd, eerst schriftelijk en kort daarna telefonisch, met het doel een afspraak voor een bezoek te maken. Tijdens deze bezoeken kwamen nog weer meer adressen naar voren; met die paardenhouders is direct telefonisch een afspraak gemaakt.
Alle Nederlandse stamboekverenigingen hebben een schrijven ontvangen met daarin het verzoek de adressen van leden met een loopstal, voor zover bekend, te verstrekken. Een paar van deze verenigingen hebben naar aanleiding van de brief een oproep geplaatst in hun verenigingsblad, waarop een aantal telefonische en schriftelijke reacties van bedrijven met een loopstal is gekomen. Ook deze zijn op afspraak bezocht.
Aandachtspuntenlijst - Om de gegevens van elk bedrijf zo goed mogelijk op een rij te krijgen, is een aandachtspuntenlijst opgesteld. Alle zaken die uit het literatuuronderzoek als relevant naar voren kwamen, zijn hierin in de vorm van open vragen en invul-items verwerkt. Daarnaast wordt er gekeken naar de rol die de dierenarts speelt in het management van de loopstal. De lijst is tijdens de bedrijfsbezoeken steeds door de auteur ingevuld, echter op 1 bedrijf is in verband met afwezigheid van de bedrijfsleiding de lijst achtergelaten, en enkele dagen later ingevuld teruggezonden. Hieronder volgt een verkorte weergave van de aandachtspuntenlijst.
Loopstallen in Nederland
- Sinds wanneer is de loopstal in gebruik?
- Waarom is er voor een loopstal gekozen?
- Zijn er ervaringen met andere huisvestingsystemen voor deze paarden?
- Zijn er op het bedrijf ook paarden die niet in de loopstal gehuisvest zijn?
- Gedurende welk deel van het jaar staan de paarden in de loopstal?
Loopstallen voor paarden
- Welk type loopstal is op het bedrijf aanwezig?
- Hoe is de loopstal ingedeeld?
- Afmetingen van de stal: ...
- Afmetingen van de uitloop: ...
- Waarvan is de stalvloer gemaakt?
- Waaruit bestaat de bodem van de uitloop?
- Waarmee is de loopstal ingestrooid?
- Is de loopstal een potstal?
- Hoe vaak wordt de loopstal bijgestrooid?
- Hoe vaak wordt de loopstal uitgemest?
- Hoe wordt de loopstal uitgemest?
- Hoe vaak wordt de uitloop uitgemest?
- Hoe wordt de uitloop van mest ontdaan?
- Is er in de stalvloer een mogelijkheid tot afvoer van vocht?
- Is er in de uitloop een afwateringssysteem?
- Zijn er wel eens problemen met de bodem van de uitloop? Zo ja, welke, en hoe worden ze opgelost?
- Hoe zien de stalwanden er uit?
- Waarmee is de uitloop afgerasterd?
- Wat voor ventilatiesysteem is er in de loopstal aanwezig?
- Naar welke windrichting is het open front/ zijn de open deuren gekeerd?
- Voor welke groepen paarden is de loopstal in gebruik?
- Welk ras/type paarden wordt er in de loopstal gehouden?
- Zijn de paarden die in de loopstal gehouden worden onderverdeeld in groepen?
- Hoe worden deze groepen samengesteld?
- Spelen de dieren wel eens met elkaar op stal? Zo ja, in welke leeftijdsgroepen?
- Staan er wel eens paarden twee aan twee elkaar te verzorgen? Zo ja, in welke leeftijdsgroepen, en zijn dit dan vaste koppels?
- Zijn er verder bepaalde situaties waarin serieuze rangordeproblemen optreden?
- Worden er wel eens nieuwe dieren aan een bestaande groep toegevoegd? Zo ja, hoe gebeurt dit?
- Hoe reageren de paarden hierop?
- Komen er wel eens stalondeugden voor in de loopstal? Zo ja, welke?
- Waar hebben de paarden deze ondeugden ontwikkeld?
Voeren in loopstallen
- Hoe wordt ruwvoer verstrekt? (aan een voerhek/anders, nl. ...)
- Hoe ziet het voerhek er uit? (spijlafstand, spijlen wel/niet verstelbaar, hoogte, hoogte kantplank, aan hoeveel paarden biedt het plaats/eetbreedte per paard)
- Wordt er gevoerd volgens een voorraadsysteem?
- Hoe is de beschikbaarheid van het ruwvoer?
- Krijgen de dieren die in de loopstal gehouden worden krachtvoer?
- Hoe wordt krachtvoer verstrekt? (handmatig/automatisch, over het ruwvoer/in bakken die aan het voerhek gehangen worden/in vaste voerbakken/in een krachtvoerstation, de paarden staan los/de paarden worden aangebonden, aan het voerhek/in voerstanden, anders, nl. ...)
- Worden de veulens bijgevoerd? Zo ja, hoe?
- Krijgt ieder dier bij dit systeem wat het toekomt?
- Welke maatregelen worden genomen om voedernijd te beperken?
- Waaruit drinken de dieren?
- Hoeveel drinkplaatsen zijn er per groep paarden?
- Is de drinkwatervoorziening vorstvrij?
- Waar bevinden de drinkplaatsen zich?
Diergezondheid in loopstallen
- Waarvoor komt de dierenarts op het bedrijf? (vaccineren, castreren, drachtigheidscontrole, behandeling bij ziekte of ongevallen, leveren veterinaire producten, advies, ...)
- Is het contact tussen het bedrijf en de dierenarts intensief? Zo ja, heeft dit te maken met de loopstal?
- Komen de volgende gezondheidsproblemen wel eens voor? Zo ja, hoe vaak, bij hoeveel dieren, en hoe worden ze opgelost? (maagdarmworminfecties, diarree, koliek, verkoudheden, COPD, droes, hoefproblemen, mok)
- Hoe vaak wordt er ontwormd?
- Waartegen wordt op het bedrijf gevaccineerd?
- Wordt er aan insectenbestrijding gedaan
- Waar veulenen de merries?
- Is er een mogelijkheid tot isolatie van paarden dan wel tot het verlenen van boxrust indien nodig?
- Wordt de loopstal wel eens gereinigd en gedesinfecteerd? Zo ja, hoe vaak en wnneer?
En verder...
- Zijn er wel eens ongelukken gebeurd in de loopstal? Zo ja, welke?
- Waar zijn de paarden in de open loopstal met uitloop het meest bij slecht weer? (in de uitloop/in het stalgedeelte)
- Waar zijn de paarden in de open loopstal met uitloop het meest bij warm, zonnig weer? (in de uitloop/in het stalgedeelte)
- Waar liggen de paarden in de open loopstal met uitloop het meest? (in de uitloop/in het stalgedeelte)
- Waar mesten de paarden in de open loopstal met uitloop het meest? (in de uitloop/in het stalgedeelte)
- Bespaart de loopstal arbeid en tijd?
- Bespaart de loopstal geld?